Akademisyen Dilek Kurban’ın bu yıl İletişim Yayınları’ndan çıkan Ulusaşırı Adaletin Sınırları: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türkiye’nin Kürt Meselesi başlıklı kitabını, yazarı Kurban ve uzman hukukçuların katılımıyla konuşacağımız bir panel düzenliyoruz. 

Türkiye’nin Avrupa insan hakları sistemi ile yetmiş yıllık bir ilişkisi bulunuyor. Türkiye, AİHM’e hakkında en fazla başvuruda bulunulan ve hakkında en fazla mahkumiyet kararı bulunan üye ülkelerden birisi. 1980’lerin sonundan bu yana AİHM’e dava götüren Türkiyeli insan hakları avukatlarının hukuki mekanizmaları harekete geçirmeye dair hatırı sayılır bir bilgi birikimi ve tecrübesi mevcut. Üstelik AİHM, mevcut insan hakları mahkemelerinin en etkilisi olarak kabul ediliyor. Buna rağmen Türkiye’de ağır insan hakları ihlallerinin sonu gelmiş değil. Ulusal yargı, dün olduğu gibi bugün de devlet şiddetinin, yasal baskının ve hukuk devleti ihlallerinin kolaylaştırıcısı işlevi görmekte. İnsan hakları hareketi ise devlet baskısına karşı büyük bir direnç gösterse bile etki sahibi olmakta zorlanıyor. 

Hafıza Merkezi olarak 1990’larda işlenen ağır insan hakları ihlallerini belgelemek ve günümüze olan tezahürlerini anlamak için son on yıldır çalışıyoruz. Bu süreçte 1990’ların hukuk mücadelesinin bir kazanımı olan AİHM kararlarının 2000’li yıllarda yeniden başlayan yargılama süreçlerinde cezasızlık ile mücadelenin temel dayanağı olduğunu gördük. Buna karşın, AİHM tarafından işaret edilen eksikliklerin ve tespitlerin ulusal yargı süreçlerinde dikkate alınmadığını da tespit ettik. 

Peki burada yanlış giden neydi? Akademisyen Dilek Kurban’ın doktora tezine dayanan ve Türkçe çevirisi Eylül ayında yayımlanan kitabın tanıtımı vesilesiyle düzenlenen bu panelde, Türkiye ve AİHM ilişkisi üzerine on yıllardır emek veren, düşünen ve yazan uzmanlar bu basit sorunun karmaşık ve zor yanıtlarını siyaset, hukuk ve toplum ekseninde arayacaklar. 

Konuşmacılar 

Dilek Kurban, Maastricht Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden doktora, Columbia Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden hukuk doktoru, Columbia Üniversitesi’nden uluslararası ilişkiler alanında yüksek lisans sahibidir. Lisans derecesini Boğaziçi Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden aldı. Doktora tezi, Hollanda’da 2019 Erasmus Tez Ödülü’ne layık görüldü, 2020’de Cambridge Üniversitesi Yayınları tarafından ‘Limits of Supranational Justice: The European Court of Human Rights and Turkey’s Kurdish Conflict’ başlıklı bir monografi olarak yayımlandı. Kitap, Uluslararası Kamu Hukuku Derneği (ICON.S) Kitap Ödül Komitesi tarafından 2021 Özel Mansiyon ödülüne layık görüldü. Araştırma alanları bölgesel insan hakları mahkemeleri, devlet şiddeti, yasal seferberlik ve yargı siyaseti, özel olarak da otoriter rejimler olan Kurban, Berlin’de yaşıyor ve akademik çalışmalarına burada devam ediyor. 

Reyhan Yalçındağ Baydemir, 1974 yılında Diyarbakır’da doğdu. Eğitimini 2001-2006 yılları arasında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde tamamladı. 1999-2008 yılları arasında İHD Diyarbakır Şubesi’nde Ceza Hukuku ve İnsan Hakları Hukuku alanlarında çalışmalar yürüttü. 2000-2004 yılları arasında İnsan Hakları Derneği Diyarbakır Şubesi ve Genel Merkez Yönetim Kurulu üyeliği, 2004-2007 yılları arasında İHD Genel Başkan Yardımcılığı ve 2004-2006 yılları arasında EuroMed Rights Yönetim Kurulu üyeliği görevlerini üstlendi. 2007-2008 yılları arasında İHD’nin ilk kadın Genel Başkanı olarak görev yaptı. 2008’den bu yana İHD Onur Kurulu üyeliğini sürdürüyor. 2019’dan itibaren Uluslararası İnsan Hakları Federasyonu (FIDH) Genel Başkan Yardımcısı olarak görev yapıyor. Aynı zamanda 1999’dan beri TOHAV üyesi olan Yalçındağ Baydemir, 1998’den bu yana AİHM, BM ve AYM önünde hak ihlalleri mağdurlarına gönüllü hukuksal destek veriyor ve 2008 yılından bu yana Diyarbakır’da avukatlık yapıyor. 

Rıza Türmen, İstanbul’da doğdu. İngiliz Erkek Lisesi’nin ardından, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu. Kanada McGill Üniversitesi’nde hukuk yüksek lisansı, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde siyasal bilimler doktorası yaptı. 1966’da Dışişleri Bakanlığı’na girdi. Singapur ve Bern’de büyükelçi, Avrupa Konseyi nezdinde daimi delege oldu. 1998’de Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi tarafından Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargıçlığı’na seçildi. On yıl bu görevde bulundu. 2008 yılında Türkiye’ye dönünce Milliyet gazetesinde köşe yazarlığı yaptı. 2011 seçimlerinde CHP’den İzmir milletvekili seçildi. Halen sivil toplum platformlarında çalışıyor, insan hakları, hukuk ve demokrasi konularında yerli ve yabancı gazete ve dergilerde yazılar yazıyor. Güçsüzlerin Gücü (Doğan Kitap, 2015) ve Türkiye’de Demokrasi Arayışı (Doğan Kitap, 2021) adlı iki kitabı vardır. 

Sevtap Yokuş, 1987 yılında hukuk lisans, 1990 yılında kamu hukuku yüksek lisans programlarını tamamladı. 1995 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kamu Hukuku Bölümü doktora programını tamamladı. 1997 yılında Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı’nda öğretim üyesi olarak göreve başladı. 2004 yılında Anayasa Hukuku alanında doçentlik unvanını aldı. Halen Altınbaş Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ndeki Anayasa Hukuku alanında öğretim üyeliği görevini sürdürüyor. “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Türkiye’de Olağanüstü Hal Rejimine Etkisi”, “Hak ve Özgürlüklerin Kötüye Kullanımı”, “Türkiye’de Yürütmede Değişen Dengeler” ve “Türkiye’de Yürürlükteki Anayasa ve Yeni Anayasa Arayışları”, “Türkiye’de Çözüm Sürecinde Anayasal Arayışlar” başlıklı kitapları ile İnsan Hakları ve Anayasa Hukuku alanlarında çeşitli dergilerde yayınlanmış makaleleri bulunmaktadır. 

Sezgin Tanrıkulu, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirdi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde kamu hukuku alanında yüksek lisans, Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde insan hakları üzerine doktora yaptı. 1986 – 2002 yılları arasında Diyarbakır Barosu Genel Sekreterliği ve Başkan Yardımcılığı, 2002- 2008 yılları arasında Diyarbakır Barosu Başkanlığı yaptı. İnsan Hakları Derneği Diyarbakır Şubesinin kurulmasına destek oldu. ‘‘İnsan Hakları Avrupa Mahkemesine Bireysel Başvuru İçin El Kitabı’’ ile ‘‘İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Etkili Başvuru Hakkı’’ kitaplarını, 2023 yılında ise “CHP Kürt Sorununun Çözümünde Ne Dedi?” kitabını yayımladı. Türkiye İnsan Hakları Vakfının kurucuları arasında yer aldı ve vakfın Diyarbakır Temsilciliğini yaptı. 1997’de Robert Kennedy İnsan Hakları Ödülü’nü aldı. Cumhuriyet Halk Partisinde İnsan Haklarından Sorumlu Genel Başkan Yardımcılığı görevinde bulundu. 24, 25, 26 ve 27. Dönemlerde İstanbul Milletvekili seçildi. 15 Temmuz Darbe Girişimini Araştırma Komisyonu Üyeliği yaptı. Halen CHP Diyarbakır Milletvekili ve İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Başkan Vekilidir.